Kajian empirikal dan eksperimen adalah sebahagian daripada komponen utama sains yang tanpanya pengetahuan saintifik yang sah tidak dapat diperoleh. Untuk mengetahui punca fenomena tertentu, pelbagai eksperimen perlu dijalankan.
Eksperimen adalah tentang memerhati, menganalisis dan meramalkan perubahan. Unsur-unsur yang berubah dalam eksperimen dikenali sebagai pembolehubah. Pemalar dan Kawalan adalah dua pembolehubah yang sangat penting yang digunakan dalam eksperimen.
Malar vs Kawalan
Perbezaan antara Pemalar dan Kawalan ialah pembolehubah malar tidak berubah sepanjang eksperimen. Pembolehubah kawalan, sebaliknya, boleh berubah tetapi sengaja disimpan tetap untuk mengasingkan hubungan antara pembolehubah bebas dan pembolehubah bersandar.
Pembolehubah dimalarkan ialah pembolehubah yang tidak mengalami sebarang perubahan dalam apa jua keadaan, sama ada di antara mahupun semasa eksperimen.
Pembolehubah Kawalan pula ialah pembolehubah yang berpotensi untuk berubah tetapi dengan sengaja disimpan malar oleh konduktor eksperimen supaya hubungan antara pembolehubah bebas dan pembolehubah bersandar boleh diasingkan.
Jadual Perbandingan Antara Pemalar dan Kawalan (dalam Bentuk Jadual)
| Parameter Perbandingan | tetap | Kawalan |
|---|---|---|
| Digunakan dalam | Eksperimen Saintifik dan Ungkapan Algebra. | Eksperimen Saintifik. |
| Nilai | Tidak berubah dalam apa jua keadaan. | Boleh berubah tetapi sengaja disimpan tidak berubah. |
| Kepentingan | Ia adalah kepentingan utama. | Bertindak sebagai faktor ketiga. |
| graf | Tidak digambarkan pada graf. | Boleh digraf untuk menyemak bahawa semua syarat lain kecuali yang berkaitan dengan eksperimen tidak berubah. |
| tujuan | Mesti direkodkan untuk pembiakan eksperimen. | Membantu dalam menunjukkan perkaitan antara pembolehubah bebas dan pembolehubah bersandar. |
Apa itu Constant?
Ia adalah pembolehubah dalam eksperimen; nilai yang setelah diberikan boleh diubah, tidak semasa atau di antara percubaan. Walau bagaimanapun, kerana nilai pemalar tidak berubah, ia selalunya tidak dianggap pembolehubah sama sekali.
Dalam eksperimen, pelbagai sifat atau daya semula jadi diambil sebagai pemalar. Sebagai contoh; untuk memerhatikan perubahan yang dialami tumbuhan akibat kesan pelbagai jenis lampu, seseorang itu perlu mengambil faktor seperti kualiti tanah dan penyiraman dsb. sebagai pemalar.
Walau bagaimanapun dalam kes tertentu, faktor, daya atau harta tertentu diambil sebagai tetap semata-mata untuk tujuan eksperimen. Jika diperhatikan dalam kehidupan sebenar, faktor, daya atau sifat tersebut boleh mengalami perubahan yang besar disebabkan oleh pengaruh faktor luaran tertentu atau dalam keadaan tertentu.
Dalam konteks ini, seseorang boleh mengambil contoh takat didih air yang berubah mengikut pecutan dan ketinggian sesuatu kawasan. Ini berlaku kerana penurunan graviti dengan peningkatan yang sepadan dalam jarak dari bumi.
Dalam ungkapan matematik, istilah pemalar digunakan untuk merujuk kepada nombor yang wujud dengan sendirinya. Ini kerana nilai nombor tersebut tidak pernah berubah. Sebagai contoh:
Dalam ungkapan 3x+4, nilai istilah '3x' berbeza dengan nilai x. Tetapi nilai istilah 4 tidak berubah. Ia berikutan bahawa dalam ungkapan 3x+4, istilah yang boleh dirujuk sebagai pemalar ialah 4.
Apakah itu Kawalan?
Ia adalah pembolehubah yang berpotensi untuk berubah tetapi sengaja disimpan tetap supaya lebih mudah untuk menggambarkan hubungan antara pembolehubah bebas dan bersandar. Sebagai contoh:
Dalam eksperimen untuk memerhati dan menganalisis kesan bentuk cahaya yang berbeza terhadap pertumbuhan tumbuhan, seseorang perlu mengekalkan suhu yang sama untuk semua tumbuhan yang digunakan dalam eksperimen. Ini kerana tumpuannya adalah pada cara tumbuhan bertindak balas terhadap bentuk cahaya yang berbeza dan bukannya bagaimana ia bertindak balas terhadap suhu yang berbeza. Oleh itu, jumlah suhu dalam eksperimen ini adalah pembolehubah kawalan kerana ia merupakan elemen yang perlu dikawal.
Begitu juga, orang yang bereksperimen juga perlu berhati-hati dengan jumlah air yang dia berikan kepada setiap tumbuhan. Ini kerana, jika secara kebetulan salah satu tumbuhan diberi lebih banyak air daripada tumbuhan lain, tidak mungkin untuk memahami sebab di sebalik pertumbuhan tumbuhan itu. Seseorang akan gagal untuk mengetahui sama ada sebab di sebalik pertumbuhan tumbuhan itu adalah bentuk cahaya atau air yang berlebihan.
Dalam eksperimen sains, pembolehubah kawalan bukanlah kepentingan utama. Sebaliknya ia bertindak sebagai faktor ketiga. Tetapi ia masih penting untuk percubaan. Ini kerana ia membantu dalam membandingkan pembolehubah lain yang mungkin telah menyumbang kepada hasil tertentu eksperimen kerana semua pembolehubah yang berkaitan dengan eksperimen dikekalkan sama atau di bawah kawalan oleh orang yang bereksperimen.
Semasa membuat grafik eksperimen, pembolehubah bebas diwakili oleh paksi-x manakala paksi-y mewakili pembolehubah bersandar. Tetapi pembolehubah terkawal tidak digambarkan pada graf kerana ia tidak sepatutnya berubah. Tetapi mereka boleh digambarkan pada graf untuk memastikan semua pembolehubah lain kecuali pembolehubah bebas dan bersandar tidak boleh berubah.
Sebagai contoh; selepas merancang pertumbuhan tumbuhan berbanding dengan lampu yang diterima pada graf, seseorang juga boleh menyemak sama ada semua tumbuhan menerima jumlah suhu atau air yang sama atau tidak. Jika sebarang variasi ditemui, seseorang perlu menyemak semula persediaan percubaan mereka.
Perbezaan Utama Antara Malar dan Kawalan
Kesimpulan
Semasa bereksperimen, orang sering keliru antara Constant dan Control. Ini berlaku kerana nilai pembolehubah Kawalan tidak diubah dalam eksperimen walaupun ia mempunyai potensi untuk berubah.
Walau bagaimanapun, kedua-dua Pemalar dan Kawalan adalah penting kepada eksperimen kerana ia menentukan hasil percubaan. Tetapi antara kedua-dua ini, pembolehubah malar adalah kepentingan utama kepada eksperimen dan tidak boleh dihapuskan dalam apa jua keadaan. Tetapi nilai kawalan boleh ditentukan atau ia boleh dihapuskan.
